Gimnazjalista wybiera szkołę średnią

Charakterystyka sytuacji podejmowania decyzji edukacyjno – zawodowych przez młodzież.

Moment podejmowania decyzji o wyborze szkoły lub zawodu nie jest sytuacją łatwą dla uczniów a także dla ich rodziców. Wpływa na nią wiele czynników sprawiających, że może być ona traktowana jako sytuacja trudna. Należą do nich:

  • naciski osób bliskich, znajomych, dotyczące podjęcia decyzji przez ucznia, akceptowanej przez rodziców;

  • brak lub niedostateczna ilość informacji na temat sieci szkół lub odpowiednich miejsc pracy;

  • różnego rodzaju utrudnienia związane z rekrutacją do szkół: egzaminy wstępne, ograniczona ilość miejsc itp.,

  • właściwości osobowościowe ucznia, a w szczególności jego odporność na sytuacje trudne, sposób radzenia sobie z przeciwnościami, umiejętności i możliwości intelektualne.

Sytuacja wyboru szkoły jest określana przez psychologów jako ryzykowna między innymi z powodu trudno przewidywalnego efektu końcowego. Uczeń podejmujący konkretną decyzję edukacyjną nigdy nie ma pewności, że jest ona prawidłowa. Istnieje w tym przypadku ryzyko niepowodzenia, z którym uczeń będzie musiał sobie poradzić. Fakt ten dodatkowo wpływa na pojawiające się w tym okresie napięcie emocjonalne, większą drażliwość, czasami lęki. Psycholog profesor T. Tomaszewski określa ją jako „sytuację zależności i sytuację trudną”.

Co charakteryzuje tę sytuację?

Zależność od dorosłych ogranicza samodzielność i działania autonomiczne młodych ludzi, przyczyniając się do tego, że realizacja ich celów i wartości jest uzależniona od reakcji otoczenia. Działania zmierzające do wyboru szkoły doprowadzają w konsekwencji do zmiany całej sytuacji życiowej ucznia na całkiem nową, odmienną, nieprzewidywalną. Zmianie tej towarzyszy lęk egzaminacyjny w szkołach, gdzie egzamin jest wymogiem, oraz niepewność co do umiejętności poradzenia sobie z nim. Potwierdzeniem tego są informacje płynące od rodziców uczniów klas VI, III gimnazjalnych i maturalnych,  którzy informują o negatywnych emocjach swoich dzieci, o trudnościach adaptacyjnych w nowej szkole, o pojawiających się bólach głowy lub brzucha, towarzyszących chodzeniu do nowej szkoły. Biorąc pod uwagę mniejszą odporność psychofizyczną i słabe umiejętności radzenia sobie ze stresem, wielu młodych ludzi wymaga w tym okresie wsparcia swoich bliskich, czasami także specjalistów z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, w skrajnych przypadkach potrzebują pomocy psychiatrycznej.

Pomoc szkół oraz PPP powinna być nastawiona na trzy podstawowe zadania, których adresatem są uczniowie. Te zadania to:

  • podjęcie świadomej i właściwej decyzji edukacyjno – zawodowej,

  • poradzenie sobie z sytuacją egzaminacyjną,

  • przystosowanie się do nowej sytuacji społecznej, jaką jest nowa szkoła, uczelnia, praca.

Co mogą zrobić rodzice? Na pewno powinni rozmawiać ze swoimi dziećmi, przybliżając im kryteria, które warto wziąć pod uwagę wybierając szkołę.

Czym się kierować przy wyborze szkoły?

Ważne są na pewno: poziom kształcenia, oferta pozalekcyjna, atmosfera, jaka panuje w szkole, ale także osiągnięcia, jakimi szkoła może się pochwalić. Nie bez znaczenia jest lokalizacja i dojazd. Należy pamiętać, że drogę tę uczeń będzie pokonywał przez przynajmniej trzy lata swojej edukacji. Trzeba rozważyć sytuację, kiedy dojazdy do szkoły, będą zajmować 1-2 godziny. Zanim uczeń podejmie decyzję o wyborze szkoły warto zapytać o opinię znajomych, kolegów, koleżanki. Ważne, co mówi się w środowisku lokalnym o danej szkole. Mają znaczenie nie tylko opinie pozytywne, szczególnie, jeśli wypowiedziane są tylko i wyłącznie przez młodych ludzi, nie bez znaczenia są także niepochlebne sądy, lęki, obawy, o których rzadko, ale zdarza się, że mówią uczniowie danej szkoły oraz ich rodzice. I choć wiele informacji to często plotki, jednak warto słuchać nieco uważniej niezadowolonych.

Jakich informacji potrzebuje uczeń, by dobrze wybrać szkołę średnią i co to znaczy dobry wybór?

Dobry wybór jest zgodny z zainteresowaniami, predyspozycjami, ale także daje perspektywy na zapotrzebowanie na rynku pracy. To, co może pomóc podjąć decyzję o wyborze szkoły, mieści się w kilku grupach tematycznych:

  • wiedza o samym sobie – zainteresowania, predyspozycje psychofizyczne, stan zdrowia,

  • wiedza o zawodach – zakres obowiązków, czynności zawodowe, jakie trzeba będzie wykonywać, wymagania i kwalifikacje, jakie trzeba zdobyć,

  • wiedza o systemie kształcenia i sieci szkół,

  • wiedza o rynku pracy – lokalnym, krajowym, globalnym.

Jeśli zdarzy się, że uczeń wybrał szkołę, która nie odpowiada rodzicom, warto o tym porozmawiać. Spokojnie przedstawić argumenty „za” i „przeciw”. Rodzic powinien jednak pamiętać o tym, że wybór pod presją może zaowocować w przyszłości drugorocznością, trudnościami adaptacyjnymi, zdrowotnymi oraz wieloma innymi sytuacji trudnymi.

Pomóżmy dokonać prawidłowych wyborów i dajmy wsparcie w tym trudnym okresie naszym dzieciom i uczniom, których uczymy. Pozwólmy, by pierwsza ważna decyzja edukacyjna była podejmowana w sprzyjających warunkach. Mamy na to wpływ jako dorośli, dostarczając na początek obiektywnych informacji o szkołach. Zadanie to ułatwia opracowany przez ROM-E Metis w Katowicach Informator o szkołach ponadgimnazjalnych województwa Śląskiego, którego aktualna edycja jest dostępna od 5.03. 2008 r. na stronie www.metis.pl

Zachęcamy do skorzystania.

Magdalena Lipiak

nauczyciel-konsultant, ROM-E Metis w Katowicach

Materiał zamieszczony na stronie www.metis.pl