Typ Sumienny
Typ Sumienny – to inaczej Perfekcjonista.
To typ ucznia, o jakim marzy wielu nauczycieli. W działaniu perfekcyjny, uparty, dobrze zorganizowany. Nie wymaga dodatkowych działań motywujących ze strony nauczyciela. Charakteryzuje go zdolność do celowego intensywnego wysiłku. Jeśli więc wie, czego się od niego wymaga, wykona to. Zwykle ma wiedzę na temat tego, jak ma być wykonane konkretne zadanie. Dochodzi do tego sam lub sugeruje się wskazówkami, jakich udziela mu prowadzący zajęcia. Zdarza się, że dopytuje kilkakrotnie o dodatkowe informacje potrzebne do zgodnego z instrukcją wykonania zadania. Lubi porządek. Niezależnie od tego czy dotyczy to jego funkcjonowania w domu czy w szkole, jego przestrzeń jest uporządkowana. Biurko, plecak, szafka – wszystko jest poukładane. Porządek i systematyczność to cechy, które określają także sposób myślenia.. W wykonywaniu prac swoją uwagę skupia na szczegółach. Może się zdarzyć, że przekracza czas przeznaczony na wykonanie zadania, skupiając się na perfekcyjnym wykonaniu. To, co dodatkowo charakteryzuje sposób wykonywania przez niego poleceń to fakt, że swoje czynności zawsze wykonuje zgodnie z obowiązującymi normami i zasadami. Czasami taki sposób funkcjonowania może powodować spięcia i konflikty z innymi osobami, nieprzestrzegającymi tak rygorystycznie obowiązujących zasad i reguł.
Lubi ciężką pracę, w której będzie mógł sprostać nowym wyzwaniom. Nastawiony na działanie intensywnie doprowadza działania do zakończonego sukcesem końca. Z wysiłkiem fizycznym często w parze idą wyzwania o charakterze intelektualnym – działania skupione na faktach, szczegółach i danych. Stąd umiejętności, które przekładają się na wyniki w przedmiotach gdzie takie przymioty jak skrupulatność, uporządkowane myślenie, systematyczna praca i wytrwałość są ważne. Uważny i ostrożny we wszystkich dziedzinach życia, nie podejmuje się działań ryzykownych lub w jakikolwiek sposób lekkomyślnych. Przywiązany do swoich rzeczy, często gromadzi je w nadmiernych ilościach (Oceniając ten aspekt funkcjonowania dziecka, warto by nauczyciel pamiętał o prawidłowościach związanych z rozwojem człowieka, gdzie etap zbieractwa jest charakterystyczny dla określonej grupy wiekowej, wtedy taktowany jest, jako norma rozwojowa). Niezależnie od tego czy są to przedmioty przydatne czy nie, uprawia zbieractwo. W pozytywnych sytuacjach są to osoby, które przez wiele lat kolekcjonują różnego rodzaju przedmioty, będące często nie tylko hobby czy pasją, zdarza się, że stają się obszarem przyszłych zainteresowań zawodowych.
Ich samoocena jest silnie związana z pracą, jaką wykonują, w myśl zasady „pracujesz-jesteś potrzebny”. Stąd częste zaangażowanie w działania klasy, szkoły. Wystarczy zgłosić problem, omówić zagadnienie i zlecić pracę Sumiennemu, by być pewnym, że doprowadzi ją do końca. W podejmowaniu decyzji kieruje się głównie rozsądkiem, co sprawia, że może być spostrzegany w dwojaki sposób. Przez współpracujących z nim może być traktowany, jako spowalniający działania innych bardziej spontanicznych członków grupy. Przez nauczyciela spostrzegany będzie, jako gwarant dokończenia zadania. W podejmowanych działaniach Sumienny kieruje się myśleniem, że wszystko ma swój czas i miejsce, nie ulega, więc ponagleniom. Zlecone zadania wykonuje w swoim tempie. W procesie podejmowania się przedsięwzięć nie bez znaczenia jest dla niego system wartości, jakim kieruje się w życiu. Nie ma problemów z oceną dobra i zła. Nie obce jest mu stawanie w obronie innych osób lub projektów, gdy jest przekonany o ich pozytywnym działaniu czy skutkach tych działań. Silnemu kręgosłupowi moralnemu towarzyszy lojalność, konwencjonalność, rzetelność, poczucie pewności, że takie działanie jest skuteczne. Stąd duże uporządkowanie oraz umiejętność planowania i realizowania swoich celów krótko i długofalowych. Świat spostrzega bez sentymentów w kolorze czarno-białym. Takie funkcjonowanie może mu utrudniać kontakty z innymi, szczególnie tam gdzie ocenia i waży, gdzie ważne są sytuacja i jej kontekst, wraz z innymi czynnikami wpływającymi na zachowania innych, a nie jednoznaczna, prosta ocena. Stąd czasami w odczuciu ludzi dzieli włos na czworo. To, co może utrudniać mu życie to zbytnia perfekcyjność wykonywania prac, poczucie winy oraz brak umiejętności relaksowania się. Skrupulatność i odpowiedzialność powoduje znaczne usztywnienie w funkcjonowaniu Sumiennego.
Z poczuciem winy związana jest presja, jaką odczuwa Sumienny poddawany ocenie innych ludzi. Dla siebie potrafi być także surowym sędzią. Wysoko stawia sobie i innym poprzeczkę. Przekonaniem o niedoskonałym sprostaniu wymaganiom potrafi się zamartwiać przez długi czas. W konsekwencji cały wysiłek poświęca temu by „naprawić” to, co się nie udało, pracując jeszcze bardziej intensywnie i perfekcyjnie. W konsekwencji jest tak zmęczony, że ma trudności ze zrelaksowaniem się. Wypoczywając, jeśli już zdobędzie się na tę odrobinę luksusu, ma poczucie, że trwa to za długo i trzeba ponownie wziąć się do jeszcze bardziej intensywnej pracy. Stąd zalecenia do pracy z perfekcjonistą sprowadzają się do nauki relaksu bez poczucia winy.
Praca dydaktyczna i wychowawcza z typem Sumiennym powinna iść w kierunku kształtowania większej elastyczności dotyczącej zarówno podejmowania decyzji, wykonania pracy, jak i spędzania czasu wolnego. Poszerzanie jego sfery prywatności powinno zaowocować lepszymi kontaktami z grupą i pojedynczymi osobami. W kontaktach rówieśniczych, ale także w relacji uczeń-nauczyciel ważne także by unikać sprzeczek, których tematem jest wiedza, co często jest przyczyną spięć i konfliktów. W tych przypadkach to perfekcjonista musi mieć ostatnie zdanie. Pamiętać należy także, że współistnienie z Sumiennym będzie znacznie łatwiejsze, gdy nie będziemy chcieli go na siłę zmieniać.
Magdalena Lipiak
nauczyciel-konsultant, ROME Metis w Katowicach
Materiał zamieszczony na stronie www.metis.pl
Opracowane na podstawie:
Oldham J., Moris L., Twój psychologiczny autoportret, Warszawa 1997
R.J. Gerrig i P.G. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN