Typ Niezwyczajny
Niezwyczajny, czyli Oryginał.
Nauczyciele zwykle twierdzą, że tego typu uczniowie w śladowych ilościach funkcjonują w szkole. Na oryginalność i bycie „innym” nie pozwala im zarówno szkoła jak i środowisko, które w małym stopniu toleruje jednostki znacznie odbiegające od tzw. normy społecznej. Im większy, więc „Oryginał„, tym trudniejsze jego istnienie w szkole masowej. Spostrzegany jest przez innych, jako uduchowiony marzyciel, żyjący z głową w chmurach. Wielu rzeczy nie robi lub nie musi wykonywać, bo się od niego tego nie wymaga w myśl zasady, że „artystycznym duszom” obce są przyziemne sprawy. Powoduje to wiele perypetii w życiu szkolnym, a później zawodowym, gdzie dorosłe życie wymaga od niego pewnych umiejętności i wiedzy, której on z w/w powodów nie nabył lub nabył w znikomym stopniu.
Jest niezależny i raczej zamknięty w sobie. Refleksyjność i wgląd w siebie, która już we wczesnym wieku zadziwia niektórych dorosłych, powoduje stałe poszukiwanie przeżyć duchowych. Pęd w kierunku kolejnych przeżyć powoduje wybór konkretnych lektur, filmów, rozrywek, które tę potrzebę zaspokajają. Stąd też jego funkcjonowanie w klasie różni się od innych uczniów sposobem realizacji obowiązku szkolnego, preferowanym stylem uczenia się, a także rodzajami aktywności poza szkolnej, którą będzie wybierał.
Ze strony nauczyciela utrudnione może być nauczanie z wykorzystaniem metod aktywizujących opartych na pracy w grupach, gdzie jego styl i sposób myślenia może spowalniać tempo pracy, a rezultaty mogą być nastawione bardziej na wartości i budowanie relacji niż na konkretne mierzalne efekty. Z drugiej strony, może się zdarzyć też tak, że w grupie uczniów bardzo schematycznie myślących to on będzie autorem kreatywnych, niestandardowych rozwiązań. Sprzyja temu nie tylko niezależność, ale także bogata wyobraźnia, która sprawia, że Nie-zwyczajny potrafi zaakceptować prawie każde zjawisko. W pracy intelektualnej jego mocną stroną jest myślenie i odczuwanie, co zarówno nauczyciel jak i rodzic powinien wykorzystać w planowaniu pracy dla niego. Kiedy poświęca się czemuś, o czym jest przekonany, ma zdolność do intensywnej koncentracji na zadaniu. Gdy pojawi się taka potrzeba potrafi się całkowicie wyłączyć, pracując nawet w mało sprzyjających warunkach. To, co charakteryzuje jego styl pracy to fakt, że w myśleniu i podejmowaniu decyzji wierny jest swoim odczuciom i wewnętrznemu głosowi. Może to być przyczyną sytuacji konfliktowej, kiedy przekonany o słuszności swojego działania nie będzie chętny do kompromisu. Ujawnia się wtedy jego nonkonformizm, nawet nie próbuje się dostosować do innych. Ważną umiejętnością, jaką posiada jest radzenie sobie w pracy z rutynowymi czynnościami. Tam gdzie inni mają problemy z wykonywaniem powtarzających się działań, on spisuje się świetnie. Z jednakową koncentracją i uwagą będzie wykonywał powtarzające się czynności bez uszczerbku dla poziomu ich wykonania. Źródłem stresu dla niego jest poczucie niepewności i zwątpienia, nieobce mu ze względu na dużą refleksyjność i stale weryfikowane pytanie o sens życia. Nie bez znaczenia dla funkcjonowania emocjonalnego Nie-zwyczajnego, jest także życie pod presją stałej potrzeby dostosowania się do rzeczywistości innych ludzi. Takie sytuacje powodują frustracje i sprzyjają pojawianiu się kryzysów. Gdzie kryzysy związane ze zmianą światopoglądu nie są czymś rzadkim w jego życiu. Nie-zwyczajny należy, więc do grupy tych, którzy dokonują w swoim życiu czasami diametralnych zmian dotyczących różnych obszarów życia: pracy, religii, kraju zamieszkania, itp. Niejednokrotnie szokuje tym nie tylko środowisko, w którym żyje, ale także najbliższych. Pomimo tego przez liderów grupy nie jest spostrzegany, jako osobnik zagrażający ich interesom. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest między innymi brak ambicji i chęci by współzawodniczyć o pozycję, stanowiska, nagrody. Nie-zwyczajny nie wchodzi też w układy z innymi, co może spowodować odrzucenie przez grupę i wzmocnienie wizerunku „samotnego strzelca”.
W życiu zawodowym nie myśli o karierze i emeryturze. Żyje chwilą obecną, tym, co dzieje się tu i teraz. Najważniejszą wartością dla niego w życiu jest wolność. Tylko, jeśli ma poczucie, że jest wolnym człowiekiem może dobrze funkcjonować. Jeśli pracuje pod presją spełniania oczekiwań innych może doznawać poczucia ograniczenia jego wolności osobistej, co w konsekwencji tłumi jego kreatywność, refleksyjność, wrażliwość.
Chcąc pracować z Oryginałem, należy zaakceptować w pracy jego niepowtarzalność i subiektywność odczuć. Warto pamiętać, że nie potrzebuje obecności ludzi do tego, by nadać sens swojemu życiu. Żyje we własnym świecie i nie odczuwa silnej potrzeby bliskich związków z innymi ludźmi, co nie znaczy, że wybiera samotność. Pragnie kontaktów z innymi, ale na warunkach pełnej akceptacji jego osoby, co czasami dla środowiska jest zadaniem trudnym. Sfery, nad którymi warto pracować z Nie-zwyczajnym to przede wszystkim doskonalenie umiejętności pójścia na kompromis, co przy jego nonkonformistycznym funkcjonowaniu byłoby znaczącym postępem w rozwoju osobistym. Ze względu na silne uduchowienie i tendencje do życia we własnym świecie wskazana byłoby także praca nastawiona na poszerzanie perspektywy rozwoju zainteresowań, które często są bardzo wąsko określone i związane ściśle z przeżywaniem uczuciowym. Jeśli jeszcze dodatkowo uda się nauczycielowi lub rodzicowi zachęcać i wspierać współpracę z innymi to stworzymy Nie-zwyczajnemu środowisko, w którym będzie mógł w jeszcze większym stopniu niż dotychczas rozwijać się, nie zatrącając własnej autonomiczności..
Magdalena Lipiak
nauczyciel-konsultant, ROME Metis w Katowicach
Materiał zamieszczony na stronie www.metis.pl
Opracowane na podstawie:
Oldham j., Moris L., Twój psychologiczny autoportret, Warszawa 1997
R.J. Gerrig i P.G. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006